Problemy gospodarowania wodą

Racjonalne gospodarowanie zasobami wodnymi oraz i ich ochrona jest w dzisiejszych czasach kwestią niezwykle istotną, zarówno w leżącej w strefie klimatu umiarkowanego Polsce, jak i na całym świecie. Według Szafrańskiego (2007) znajomość tych zasobów ma duże znaczenie dla gospodarczej działalności człowieka, gdyż woda jest czynnikiem limitującym rozwój gospodarczy. Polska pod względem zasobów wodnych należy do krajów najuboższych w Europie. Przyczyną takiego stanu rzeczy jest stosunkowo mała ilość opadów atmosferycznych oraz mała retencja gleb. Obserwacje z ostatniego 50-lecia wskazują na nasilanie się na obszarze naszego kraju susz i niedoborów wody. Susze pojawiają się coraz częściej, są coraz intensywniejsze i wywołują ujemne skutki w rolnictwie, leśnictwie i innych działach gospodarki. Generalnie Polska ma najgorszy bilans wodny w Europie i dlatego prawidłowa gospodarka wodą w naszym kraju jest podstawowym czynnikiem harmonijnego rozwoju gospodarczego (Kędziora 1995).

W 1997 roku na zlecenie Dyrekcji Generalnej Lasów Państwowych (DGLP) zostały opracowane „Zasady planowania i realizacji małej retencji w Lasach Państwowych”. Zdefiniowano w nim pojęcie małej retencji jako zdolność do gromadzenia wody w małych zbiornikach naturalnych i sztucznych oraz podpiętrzania wody w korytach rzek i potoków, kanałach i rowach. Projekty małej retencji w Lasach Państwowych były realizowane z powodzeniem od połowy lat 90. ubiegłego wieku. Według danych DGLP w latach 1998–2004 powstało 1005 zbiorników małej retencji o łącznej powierzchni 1290 ha i pojemności około 7,5 mln m3. Dokonano również przebudowy lub modernizacji niemal 2000 urządzeń piętrzących – zastawek, progów, jazów.

W 2006 roku w Dyrekcji Generalnej Lasów Państwowych zrodził się pomysł opracowania jednego wniosku do Funduszu Spójności, który zdefiniowano jako „Zwiększanie możliwości retencyjnych oraz przeciwdziałanie powodzi i suszy w ekosystemach leśnych na terenach nizinnych”. W ramach projektu Lasy Państwowe planowały przeznaczyć pozyskane środki dofinansowania na realizacje obiektów małej retencji w nadleśnictwach na Niżu Polskim, co może przyczynić się do poprawy bilansu wodnego małych zlewni, minimalizować skutki suszy w ekosystemach leśnych oraz przeciwdziałać powodzi. Jednym z założeń projektu jest wspieranie prośrodowiskowych metod retencjonowania wody w lasach.

Zakończony w 2014 roku projekt „Baltic Landscape (Krajobraz bałtycki w czasie przekształceń – innowacyjne podejścia do zrównoważonych krajobrazów leśnych)” miał na celu nie tylko rozwinięcie współpracy międzynarodowej, zebranie najlepszych krajowych i zagranicznych praktyk w zakresie rozwoju turystyki, promocji obszarów Natura 2000, ale i rozwiązywaniu problemów gospodarki wodnej w środowisku, w tym szczególnie na obszarach leśnych. Pokłosiem realizacji zadań tego projektu oraz w jego ramach seminariów i konferencji jest niniejsza monografia, w której zaprezentowane zostały aktualne zagadnienia związane z retencjonowaniem zasobów wodnych na terenach zurbanizowanych oraz niezurbanizowanych, zwłaszcza w lasach. Autorzy poszczególnych rozdziałów w szerokiej perspektywie ukazali podstawowe aspekty i problemy realizacji programów małej retencji w naszym kraju.